Bugün Jane Austen’ın 200. ölüm yıldönümü. Eserleri yüzyıllardır okunan, neredeyse yüzlerce kez sinema ya da televizyona uyarlanan (tam sayı şimdilik yetmiş üç), başka başka edebiyat eserlerine ilham veren yazar 41 yaşında (tahminen) Addison hastalığından ölmüştü. Çocukluğunda yazmaya başlayan ve hastalığı ağırlaşana kadar yazmayı sürdüren Austen ardında altı roman, birçok gençlik eseri, iki de yarım kalmış roman bıraktı.

Kuşkusuz Austen’ın en meşhur eseri, Aşk ve Gurur. Hatta Aşk ve Gurur’un “en”lerin kitabı olduğu söylenebilir: Edebiyat tarihinin en seçkin bekârı, Bay Darcy ile en keskin dilli kadınlarından biri, Elizabeth Bennet’ın ilişkisini Austen’un o hicivli üslubuyla anlatan roman en tanıdık açılış cümlelerinden birine sahip:

Parası pulu olan her bekâr erkeğin kendine bir yaşam arkadaşı seçmesinin kaçınılmaz olduğu, herkesçe benimsenen bir gerçektir.[1]

Yayımlandığı günden bu yana hiçbir zaman raflardan inmeyen ve dünya çapında 20 milyondan fazla satan roman 204 yıl önce ilk basıldığında Jane Austen telif olarak tek seferlik bir ödeme almıştı. Austen, yakın arkadaşı Martha Lloyd’a yazdığı mektubunda kitabın haklarının satış sürecini anlatıyor:

A&G satıldı. Egerton 110 pound verdi. Ben 150 pound olmasını yeğlerdim ama ikimiz aynı anda tatmin olamayacağız ve bu kadar yüksek bir meblağı riske etmek istememesine şaşırmıyorum. Kitabın satılmış olmasının Henry’yi birçok sıkıntıdan kurtaracağını umuyorum, o yüzden sevinçliyim. Para 12 ay sonra ödenecek.[2]

Austen’ın aldığı 110 pound'luk ödeme, günümüzün parasıyla yaklaşık 7.000 dolar ediyor.

Eylül ayından sonra eline 110 pound alanlar ise Jane Austen’la karşılaşacaklar. Zira İngiliz hükümeti ölümünün 200. yılında yazarı 10 pound'luk banknotların yeni yüzü olarak seçtiğini açıklamıştı.
 

Yazarın ölüm (ya da ölümsüzlük) yıldönümünün eserleriyle buluşmanıza vesile olması dileğiyle, yazıyı Northanger Abbey’den şu iğneleyici alıntıyla sonlandırmak istiyoruz:

İster bir beyefendi ister bir hanımefendi olsun, güzel bir romandan zevk almayan kişi kuşkusuz katlanılmaz derecede aptaldır.