Bundan birkaç sene önce, İtalya’nın sosyal ağlarında sıkça dolaşıma sokulan tarihî bir mektup İtalyan kamuoyunu ikiye bölmüştü: Edebiyat ve yayıncılık dünyasının ölümsüz ismi Cesare Pavese, yayıncısı Giulio Einaudi’ye yazdığı 1942 tarihli bir mektubunda, kendisine gönderilen “berbat” purolardan dem vuruyor, yayınevinin sürdürdüğü sömürü politikasından ve kendisine yüklenilen angaryalardan şikâyet ediyor ve dışarıda “yaşanacak bir hayat”ın olduğunu söyleyerek kendisinden rica edilen işi doğrudan reddediyordu. Peki yazar bu zehir zemberek yazıyı kaleme alırken niyeti ciddi miydi yoksa mektup Pavese’nin eşsiz mizah anlayışının bir ürünü müydü? 

Giulio Einaudi, Torino.

Torino, 14 Nisan 1942

Saygıdeğer Yayıncı,

Göndermiş olduğunuz 6 adet “Roma” purosu elime ulaşmış olduğundan –bunun için size teşekkür ederim– ve onları berbat bulduğumdan, bu denli kötü şartlar müjdeleyen bir sözleşmeye uyamayacağımın yanıtını vermek zorundayım size.

Kaldı ki bana kakaladığınız sonu gelmez düzelti işleri ve diğer angaryalar, daha nitelikli işlerle ilgilenmem için zaman bırakmıyor. Evet, saygıdeğer yayıncı, tüm saygıma karşın size şunu söylemenin zamanı geldi: Çalışanlarınıza yönelik bu sömürücü tutumu sürdürdüğünüz sürece onlardan yüksek verim almayı bekleyemezsiniz.

Yaşanacak bir hayat var; binilecek bisikletler, arşınlanacak kaldırımlar ve keyif alınacak günbatımları. Kısacası doğa bizi çağırıyor saygıdeğer yayıncı, bizler de onun çağrısına uyuyoruz.

Bini’yi[1] başkasına yaptırın.

Candan selamlar,

C. Pavese

***

il Post gazetesinde 6 Nisan 2014 tarihli bir yazı meseleyi aydınlığa kavuşturdu: Elbette nüktedan bir mektuptu söz konusu olan, zira 1930’lu yıllarda Einaudi Yayınevi’yle çalışmaya başlamış Cesare Pavese ile Giulio Einaudi arasında uzun yıllara dayanan dostça bir hukuk bulunuyordu ve aralarında sıkça şakalaştıkları oluyordu. Keza Pavese’nin yanıt yazarken esas aldığı Einaudi’nin 4 Şubat tarihli mektubu da aynı esprili tınıyı taşıyor:

Saygıdeğer Beyefendi,

Struzzo Evrensel Kütüphane dizisi için Carlo Bini’nin Bir Tutuklunun Elyazması adlı kitabının, kapsamlı bir önsözün yanı sıra gerekli notları ekleyerek editörlüğünü üstlenmenizi teklif ediyoruz.

Kitabın başarısının teminatı açısından elbette (Bini’nin ölümünün yüzüncü yılı olmasının yanı sıra) saygın bir editör ismi son derece önem taşıdığından, yetkilimiz bir sonraki ziyaretinde size yapacağımız toplam 800 liretlik ödemeye avans niteliğinde 6 adet “Roma” purosu elden teslim edecektir.

 Onayınızı bekler, saygılarımızı sunarız,

Giulio Einaudi

Pavese’nin sosyal ağlara düşen mektubu, Franco Vaccaneo’nun 2011 yılında Gribaudo Yayınevi tarafından yayımlanan Cesare Pavese adlı kitabından alınmıştır. Ne var ki kitaptaki açıklayıcı paragraf paylaşılmayınca metin bağlamından kopmuş, dolayısıyla da kafaları karıştırmış. Ama iki mektubu birlikte okuyunca, edebiyat tarihindeki özel yazar-editör ilişkilerinden birine sahip olan ikilinin arasının böyle basit bir meseleden bozulamayacağını bir kez daha anlıyoruz.

Yıllar sonra kendi “yaşama uğraşı”na yenik düşen Pavese'nin bu mektubundaki yaşamı olumlayan yalın sözleri, biz okurları için buruk bir hatırlatma.